(Bron: Geschiedenis van Zuid-Holland)
Waar zouden we zijn zonder bus, tram of trein? Hoewel er veel over geklaagd wordt, is het openbaar vervoer vandaag de dag niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Reden voor het Provinciaal Historisch Centrum van het Erfgoedhuis Zuid-Holland om de geschiedenis van het openbaar vervoer in onze provincie en de daarmee verbonden erfgoedcollecties onder de aandacht te brengen op deze website. De teksten zijn geschreven door Wim Wegman, bekend van publicaties over de verdwenen Haarlemmermeerspoorlijnen. Ook archieven, musea en historische verenigingen hebben een bijdrage geleverd in de vorm van foto’s en teksten.
De beurtvaart: het eerste openbaar vervoer
Wat wij nu openbaar vervoer noemen, kwam eind zestiende eeuw stukje bij beetje op gang uit de beurtvaart. Schippers namen al langer reizigers mee op hun vrachtschepen, maar zo’n vierhonderd jaar geleden begonnen sommige van hen zich helemaal op passagiersvervoer toe te leggen. In 1597 startte wat wij nu openbaar vervoer noemen: het beurtveer van Rotterdam naar Amsterdam. Reizigers konden op vaste tijden, tegen een vast tarief, gegarandeerd tussen de beide plaatsen varen.
Trekschuit en postkoets
Na 1600 ontstonden wijdvertakte trekschuit-, postkoets- en diligencenetwerken. Men realiseerde zich dat met een investering vooraf – zoals het graven van een trekvaart of het aanleggen van een straatweg – vervoer veel vlotter kon verlopen. In de negentiende eeuw kwamen technologische doorbraken zoals de stoommachine (trein), de elektromotor (trein en tram) en de verbrandingsmotor (trein, bus en heel eventjes de tram). Nieuwe machines en steeds dichtere vervoersnetwerken gaven een breed publiek de mogelijkheid om voor steeds minder geld en in steeds kortere tijd naar elke willekeurige plek in Nederland te reizen. Dit veranderde de ideeën over wonen, werken en schoolgaan definitief. De elektrische tram maakte de groei van grote steden mogelijk; de trein en de bus ontsloten het platteland.
Zuid-Holland
In Zuid-Holland is de geschiedenis van het openbaar vervoer in veel opzichten nog turbulenter en interessanter dan elders. Het rijke en ondernemende gebied doet geregeld dienst als kraamkamer of testlaboratorium, waarbij de vele waterwegen tegelijkertijd zowel lastige obstakels als grenzeloze mogelijkheden opleveren. Openbaar vervoer beïnvloedde niet alleen het leven van de moderne mens, maar ook de wereld om ons heen. De trekschuit laat 380 jaar na de eerste afvaart nog steeds zijn sporen na in het landschap. Trein, tram, bus en metro veranderden het uiterlijk van steden.
Verhalen van het publiek
Heeft u een bijzondere herinnering aan het stationnetje bij u in het dorp of aan de tram die vroeger bij u door de straat reed? Misschien heeft uw historische vereniging wel onderzoek gedaan naar de geschiedenis van het openbaar vervoer bij u in de buurt. Laat het ons weten, we horen het graag. Bijdrages kunnen gedeeld worden in de rubriek Mijn Verhaal of gemaild naar de redactie van Geschiedenis van Zuid-Holland. Ook foto’s zijn van harte welkom, evenals suggesties over literatuur en interessante websites over dit onderwerp.